سیستم روشنایی در آکواریوم های آب شور مرجانی

روشنایی آکواریوم مبحث بسیار پیچیده ای است. ابتدا برای یافتن راهی جهت ایجاد سیستم روشنایی مناسب در آکواریوم می بایست پاسخی برای سوالات زیر داشته باشید زیرا تعریف سیستم روشنایی مناسب در انواع مختلف آکواریوم ها با یکدیگر متفاوت است .

1. اصلی ترین عامل و موثر در انتخاب نوع سیستم روشنایی آکواریوم نوع آبزیانی است که قرار است در آن نگهداری شوند به عنوان مثال آکواریوم صخره ای که قرار است در آن مرجان های نرم و شقایق های دریایی نگهداری شود سیستم روشنایی (VHO) مناسب خواهد بود و چنانچه از آکواریوم های با عمق بیشتر استفاده می کنید در صورت لزوم از تلفیق لامپهای متال هالید و فلورسنت کامپکت استفاده نمایید.

 

2. چنانچه برای تامین نور آکواریوم از لامپ های فلورسنت استفاده می کنید تعداد این لامپ ها باید با عرض آکواریوم همخوانی داشته باشد برای تامین نور مورد نیاز گاهی لازم است از سه یا چند لامپ فلورسنت با بازده (VHO) استفاده نمایید وقتی برای تامین روشنایی آکواریوم خود از لامپهای متال هالید استفاده می کنید تعداد لامپ های مورد نیاز تا حدودی بستگی به طول آکواریوم دارد . به طور کلی می توان گفت به ازای هر 60 سانتی متر یک لامپ متال هالید نصب کنید در عین حال اگر عرض آکواریوم بیشتر از 60 سانتی متر باشد باید برای تامین نور مورد نیاز یک یا دو لامپ دیگر نیز اضافه کنیم .

 

3. زمانی که می خواهید یک سیستم روشنایی مناسب برای آکواریوم انتخاب کنید دانستن عمق آکواریوم عامل تعیین کننده است. استفاده از مقیاس (وات در گالن) را به طور کلی فراموش کنید . من به طور سر انگشتی این طور حساب می کنم اگر عمق آکواریوم کمتر از 40 سانتی متر باشد بسته به این که قرار است چه نوع موجوداتی را در آکواریوم نگهداری کنید می توانید لامپ های فلورسنت با بازده (VHO) استفاده نمایید.

اما اگر عمق آکواریوم بین 40 تا 50 سانتی متر باشد برای نفوذ نور کافی به عمق باید از لامپ T5با بازده بالا (VHO) یا لامپ های کامپکت استفاده کنید و زمانیکه عمق آکواریوم بیشتر از 50 سانتیمتر (نیم متر ) باشد بسته به عمق آکواریوم از لامپ های کامپکت فلورسنت و متال هالید استفاده شود .

به تجربه ثابت شده است که نفوذ نور لامپ های مهتابی با بازده بالا (VHO) به اندازه یا لامپ های فلورسنت کامپکت T5و لامپ های متال هالیدی که توان مشابهی دارند نیست . در واقع ، شدت نور لامپ های مهتابی معمولی در عمق 15 سانتیمتری و شدت نور لامپ های فلورسنت با بازده بالا (VHO) در عمق 30 سانتی متری به نصف کاهش می یابد. در مورد لامپ های فلورسنت کامپکت T5 این کاهش در عمق 5/47 سانتیمتری و در مورد متال هالید در عمق 5/57 سانتیمتری اتفاق می افتد. این مساله در واقع به این دلیل است که همه ی لامپ های فلورسنت منابع نوری خطی هستند و طیف های نوری پراکنده تولید می کنند در حالی که لامپهای متال هالید منابع نوری نقطه ای هستند .

لازم به ذکر است استفاده از لامپهای متال هالید با توان الکتریکی کم حتی در آکواریوم های کم عمق می تواند باعث افزایش مرجان ها شده و رنگ های زیبای این موجودات را به همان صورتی که در طبیعت است به نمایش بگذارد .

 

4. در بازار قاب های مختلفی برای لامپ ها وجود دارد و میزان بازتاب نور وهمچنین سطحی که تحت پوشش نور قرار می گیرد بسته به اندازه آکواریوم و نوع قاب متفاوت خواهد بود . شکل قاب بر بازتاب نور تاثیرگذار است بهتر است از قاب هایی استفاده شود که می توانند بیشتر نور را به سمت کف آکواریوم هدایت کنند .

 

5. در موقع خرید لامپ هایی را انتخاب کنید که درجه دمای نور حبابهایشان کمتر از 10000 کلوین نباشد .

امروزه لامپ هایی با درجه 14000 کلوین برای استفاده آکواریوم های آب شور بصورت فلورسنتی و متال هالید تولید می شود . زیرا در لامپ هایی که دمای نور حبابشان کمتر از این مقدار باشد نور به رنگ زرد و رنگ این نور به حالت مات و کدر در می آید . در آکواریوم های آب شور صخره ای برای اصلاح طیف نور لازم است که از لامپ های آکتنیکی به عنوان مکمل استفاده نمایید . امروزه حباب های 20000 کلوینی نیز در بازار وجود دارند چنانچه

می خواهید از حباب های 20000 کلوینی نسبت استفاده کنید بهتر است از 2 لامپ فلورسنت T5 کامپکت با بازده بالا استفاده نمایید. حبابهای 20000 کلوینی به حباب هایی که درجه دمای نور آنها کمتر از 20000 کلوین است آبی تر هستند و درصد نور قرمز در آنها کمتر است .

در گروهی از آکواریوم های صخره ای که محتویات درون آن به وضوح دیده  می شوند طول موج پرتوهایی که به حداکثر عمق نفوذ ، راه یافته اند بین 380 تا 450 نانومتر است. این مسئله تا حدودی نقطه اوج طیفی کلروفیلی و برخی رنگدانه های کارتنوئیدی را توجیه می کند این بدان معنا نیست که سایر طول موج ها بوسیله زوکسانتالا حس نمی شوند و مورد استفاده قرار نمی گیرند باید توجه داشته باشیم که بیشترین مقدار جذب نور در محدوده 420 نانومتر اتفاق می افتد با این حساب مشخص می گرددآکواریوم داران از چه لامپ هایی استفاده نمایند.

 

6. جواب این سوال بدون شک مثبت است و هیچ ربطی به نوع آکواریوم ندارد. امروزه اغلب قابهای لامپ به گونه ای طراحی شده اند که بازتاباننده در داخل آن تعبیه شده است . برای این که نور لامپ ها به بهترین شکل ممکن منعکس گردد باید از بازتاباننده هایی که از جنس فلزات براق قوسی شکل

ساخته شده اند، استفاده نمایید .بسیاری از بازتاباننده هایی که با رنگ سفید رنگ شده اند نور را منعکس می کنند ولی بازتاباننده های خوبی نیستند.

 

7. اینکه لامپ ها باید در چه ارتفاعی قرار گیرند بستگی به نوع لامپ ها دارد اگر از لامپ های فلورسنتی استفاده می کنید لامپ ها باید تا حد امکان به سطح آب آکواریوم نزدیک باشند تا حداکثر نور ممکن به موجودات داخل آن برسد .

اگر از لامپ های متال هالید استفاده می کنید بهتر است آنها را در 20 تا 15 سانتیمتری آب آکواریوم قرار دهید . به خاطر داشته باشید به ازای هر 30 سانتیمتر که از سطح آب آکواریوم دور می شوید میزان شدت نور حاصله به نصف کاهش خواهد یافت . بنابراین هرچه لامپ ها به سطح آب نزدیکتر باشند بهتر است . اما اگر چنانچه مرجان های موجود در آکواریوم شما به نور شدید لامپ های متال هالید عادت ندارند، می توانید لامپ ها را کمی بالاتر از ارتفاع ذکر شده یعنی 30 تا 45 سانتیمتر بالاتر از سطح آب آکواریوم قرار دهید تا موجودات درون آکواریوم این فرصت را پیدا کنند تا خود را با بازده افزایش یافته لامپ های متال هالید تطبیق دهند و پس از گذشت چند هفته (مقدار دقیق آن بستگی به عکس العمل مرجان ها دارد) می توانید ارتفاع لامپ ها را از سطح آکواریوم کاهش داده و آنها را مجدداً در ارتفاع 20 تا 15 سانتیمتری از سطح آب قرار دهید این امکان در روشنایی هایی که توسط ماهیران عرضه می گردد امکان پذیر می باشد .

 

8. به پیشنهاد ما استفاده از این محافظ ها یک ضرورت تلقی نمی شود .

اغلب این محافظ ها از عبور بخش قابل قبولی از اشعه UV و اشعه متصاعد شده از تاثیر مواد شیمیایی حباب لامپ جلوگیری می کنند. اشعه UV در بسیاری از مرجان های رنگی در ساخت رنگدانه هایی که مرجان را در مقابل اشعه UV محافظت می کند نقش دارد. در واقع وجود این رنگدانه های محافظ سبب بروز رنگهای تند در مرجانها می شود. بنابراین اگر اشعه UV به مرجانها نرسد آنها پس از مدتی رنگ تند و زیبایی خود را از دست می دهند و از بین می روند. بهترین پیشنهاد این است که از لامپ های استاندارد و شرکت های پاسخگو این لامپ ها را تهیه نمایید .

 

9. در شرایط عادی مدت زمان 8 الی 12 ساعت در شبانه روز برای واکنش نوری کافی است. زیرا اگر این زمان افزایش یابد ممکن است با خطر شکوفایی جلبکی (رشد جلبک ها ) و یا بروز استرس در مرجان ها مواجه شوید و به عکس اگر کاهش یابد مرجان ها و گیاهان آب شیرین به خوبی رشد نخواهند کرد . بهترین راه برای تنظیم مدت زمان واکنش نوری این است که سیستم روشنایی آکواریوم خود را به زمان سنج مجهز کنید از این طریق بدون اینکه نیاز باشد شما مدت زمان واکنش نوری را کنترل نمایید . چرخه روز و شب به طور خودکار اتفاق می افتد . برخی از دارندگان آکواریوم های مرجانی سیستم روشنایی را به گونه ای تنظیم نموده اند که ابتدا لامپ های متال هالید روشن و سپس لامپ های آبی اکتینک روشن می شوند .

یکی از مشکلاتی که آکواریوم داران با آن مواجه می باشند این است که اغلب روز را در منزل نیستند و بنابراین برای اینکه بتوانند از مشاهده آکواریوم خود لذت ببرند لامپ های آکواریوم را بیش از مقدار معین شده یعنی فراتر از میزان مورد نیاز روشن می گذارند در حالیکه با استفاده از زمان سنج می توانید این مشکل را نیز به راحتی حل نمایید در واقع مزیت زمان سنج در این است که شما می توانید سیستم روشنایی را به گونه ای تنظیم کنید که در ساعت 10 یا 11 صبح لامپ ها روشن شده و بین ساعت 8 الی 10 شب خاموش شوندبه این ترتیب هم آبزیان داخل آکواریوم به میزان مورد نیاز در معرض نور قرار می گیرند و هم شما

می توانید وقتی که لامپهای آکواریوم روشن هستند از تماشای آن لذت ببرید .

 

10. به طور کلی وقتی 2500 ساعت (حداکثر 3000 ساعت )از کارکرد یک لامپ گذشت می بایست آن را تعویض کرد . زیرا هر چه از این زمان بگذرد شدت نور به طرز چشم گیری کاهش می یابد و به سبب فقدان اشعه UV یا نور آبی اثر طیفی نور از بین خواهد رفت ، بنابراین با تعویض لامپ ها در فواصل منظم می توان از بروز این مشکل جلوگیری کرد . به عنوان مثال فرض کنید که شما لامپ های آکواریومتان را 10 ساعت در روز روشن می کنید اگر ماه را 30 روزه در نظر بگیریم طبق زمان ذکر شده حداقل هر 10 ماه یکبار لامپ ها را تعویض کنید.

تصور نکنید که چون لامپ ها هنوز کار می کند بدین معناست که نور آن کافی ست و می توان همچنان آن را مورد استفاده قرار داد زیرا چشمان ما بیشتر به طیف های نور قرمز ، زرد و نارنجی حساس هستند در حالیکه در اثر گذشت زمان طیف آبی ( اشعه ماوراء بنفش ) نور از بین می رود و چون چشمان ما این اشعه را چندان حس نمی کند و در نتیجه فقدان آن را احساس نمی کنیم و دقیقا به همین دلیل است که لامپ های دمای رنگ بالا به نظر ما کدرتر می آیند.

پس از مدتی اشعه ماوراء بنفش نور موجود در نور لامپ ها تحلیل می رود.  مرجان های داخل آکواریوم به کاهش شدت طیفی نور عادت می کنند و وقتی لامپ ها را تعویض کنند آنها ناگهان در معرض مقادیر زیادی اشعه ی ماوراء بنفش و سایر نورهای قابل رویت قرار می گیرند که این مساله باعث می شود که مرجان ها دچار سوختگی شوند و یا رنگ خود را از دست بدهند برای اینکه از بروز چنین مشکلی جلوگیری به عمل بیاید بهتر است هر وقت که سیستم روشنایی را برای اولین بار نصب می کنید یا زمانی که لامپ های کهنه را با لامپ های نو جایگزین می کنید. آنها را در ارتفاعی بالاتر از حد استاندارد قرار دهید و بعد از یک یا دو هفته که از کار آنها گذشت ارتفاع آنها را نسبت به سطح آب کاهش داده و آنها را در همان ارتفاع استاندارد نصب نمایید . با این کار مرجان ها فرصت پیدا می کنند که خود را با نور شدید موجود تطبیق دهند .  

 

با توجه به مطالب ارائه شده که خالی از اشکال نمی باشد امیدواریم اطلاعات کاربردی سودمندی را در ارتباط با روشنایی در اختیار شما علاقمندان قرار داده باشیم.